Pytanie do liturgistów i historyków. Mamy Cyzjojan płocki, a w nim mnemotechniczny wiersz dotyczący maja.

3 maja to Znalezienie Krzyża Świętego, 4 maja to Święty Florian, po staropolsku Tworzyjan, 8 maja — Święty Stanisław zabity przez króla Bolesława. Ale co oznaczają lub co skracają sylaby jan pan przypadające na 6 lub 7 maja?

Profesor Maciej Włodarski tego akurat w przypisie nie podał.

Nie wydaje mi się, żeby jan mógł być pustą sylabą. Może 6 czy 7 przypadało jakieś święto wyparte przez apostołów Filipa i Jakuba, a może mamy do czynienia z jakimś skażeniem tekstu i te właśnie sylaby jan i pan w jakiś sposób mogły się odnosić do łacińskiego Iacobus et Philippus?

Źródło skanów i problemów: Polska poezja świecka XV wieku, oprac. Maciej Włodarski, wyd. 4, zm., Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich – Wydawnictwo, 1997, s. 125.

Zaraz Niedziela Palmowa, ale w Wyczesanych rozmowach już było kiedyś o tym, że komuś potrafi odbić palma, więc antycypując Pesach i czytania chrześcijańskiej Wigilii Paschalnej, wspomnimy Księgę Wyjścia i budzące grozę, dla wierzących wzniosłe, sceny kolejnych klęsk spadających na faraona, jego serce, sługi i lud.

Plagi spadają

O plagach powszednich i nadzwyczajnych rozmawiałem z Redaktor Anną Piekarczyk. Proszę posłuchać

Artur Czesak, Wyczesane rozmowy, Radio Kraków, 30 marca 2023 r.

Szyldy — istna plaga!

Klemens Bąkowski, O wartości zabytków świeckiego budownictwa Krakowa 1897, s. 12 (przypis)

Czartoryscy? To nic osobistego

Mamy więc zapożyczenie słowa plaga do polszczyzny. Powstał następnie frazeologizm biblijnej proweniencji (biblizm) plaga egipska, plagi egipskie, dziesięć plag egipskich, a stąd już prosta droga, którą poszło wiele jednostek frazeologicznych tego typu, czyli modyfikacja, sekularyzacja, a nawet hiperbola, czyli jedenasta plaga egipska, według wesołych, a często finansowo gołych emigrantów paryskich z XIX wieku: to Czartoryscy.

Album Pszonki, 1845

O Pszonce trzeba by kiedyś coś napisać, a może i o książętach Czartoryskich, nie bez zasług dla kultury narodowej.