by Artur Czesak·Możliwość komentowania Zielony Słoń na Floriańskiej została wyłączona
Sto lat temu w Krakowie… O czym szeptano, o czym ze wzburzeniem, lecz jednak w zawoalowany sposób pisał krakowski „Ilustrowany Kurier Codzienny” 8 lutego 1923 roku? Chciało się być wielkim miastem, więc i jego mroczne obsesje, odwieczne i młodopolskie chucie skojarzone z nowszymi trendami i nałogami, a nawet fascynacją nowoczesną techniką. Chciało się być jeśli nie jak Paryż i Berlin, to choćby jak Wrocław, który my współcześni znamy z powieści Marka Krajewskiego.
Należy powtórzyć jeszcze stwierdzenie, że Kraków ma swoją prawdziwie wielkomiejską sensacyę. „Zielony Słoń” — to nazwa pełna fantazyi, pobudzająca wyobraźnię do widzeń egzotycznych i pikantnych.
Gdyby w Krakowie żył obecnie Sherlock Holmes i gdyby była na miejscu wytwórnia filmów kinematograficznych! I jeden i druga mieliby pole do popisu na szerokim grzbiecie „Zielonego Słonia”…
Zjawienie się tego dziwotworu pasuje nareszcie Kraków na prawdziwe „gniazdo-wielkomiejskiego zepsucia”. Brudna fantazya twórców „Zielonego Słonia” wyczuła i wybadała, gdzie znajduje się nerw naszych czasów. Podjęli się więc hurtownej dostawy wzruszeń nadzwyczajnych i „nadzmysłowych”.
W tym kierunku rozwinęli oni wielką pomysłowość i puścili w ruch wszystkie środki, jakich dostarczyć może współczesna cywilizacya. Morfinizacya, spirytyzm — unosiły uczestników „Zielonego Słonia” w krainę podświadomości, połączonej z przyjemnem podrażnieniem zmysłów.
A kto jeszcze nie „dojrzał” do tych podnioslych eksperymentów — ten mógł zaspokoić swoją ciekawość i żądzę na drodze wyszukanego erotyzmu. W piwnicy na ulicy Floryańskiej i w jakimś innym lokalu na placu Matejki elektryczność oddawała cuda swej techniki na usługi wyznawców „Zielonego Słonia”. Dyryguje temi cudami jakiś samorodny geniusz elektrotechniczny — zresztą pozatem wszechstronnie uzdolniony degenerat, erotoman, pijaczyna, morfinista — 27-letni osobnik, o wyglądzie 15-letniego chłopca — słowem typowy produkt wielkiego miasta…
Ten to degenerat i elektrotechnik (syn bardzo zamożnych rodziców z Warszawy) inaugurował i urządzał „czarodziejskie” przybytki „Zielonego Słonia”, pełne niespodzianek, makat, kotar, wiatraczków, gdzie przy świetle wielkich lamp łukowych (prąd „pożyczony”) silniejszem od słonecznego, odbywały się sabaty „wtajemniczonych” pod przewodnictwem „kardynała”.
A w sabatach tych podobno brały udział panie z najlepszego towarzystwa i uczeni panowie którzy mieli tu nadzieję znaleźć materyały do studyów psychicznych i nadzmysłowo-spirytualnych..
Kraków, ulica Floriańska 44 – miejsce domniemanych ekscesów opisanych w „IKC”. Widok obecny
Ale na tem nie koniec. Idąc po tropach „Zielonego Słonia”, natrafiono na ślady innych jeszcze tego rodzaju „okultystów”. W tym samym domu .przy ul. Floryańskiej 44, gdzie w piwnicy rezydował „Zielony Słoń”, na parterze był pokój kawalerski pewnego akademika, nazwiskiem R., który na swoją rękę urządzał „czarne msze” erotyczne. Ten sam akademik miał drugie mieszkanie na Czarnej Wsi, gdzie również odbywały się schadzki „pań” i „panów”, czcicieli bogini Venus. Słowem tropy „Zielonego Słonia” są głębokie i liczne. Prowadzą one we wszystkich kierunkach i doprowadzą niewątpliwie do wykrycia wielu jeszcze tajemnic „wielkomiejskiego” Krakowa, o których później.
Kaczka dziennikarska, kurierkowa fantazja, a może?
Nie znalazłem niczego o Zielonym Słoniu w bogatych faktograficznie i ciekawych książkach Krzysztofa Jakubowskiego Kraków pod ciemną gwiazdą ani Krzysztofa Kloca Wielkomiejska gangrena. Czy możliwe, by stugębna plotka umarła wraz z bohaterami wydarzeń? Krakauerzy i cracovianiści, czy wiecie i powiecie coś o Floriańskiej 44? A teraz bezczelne odniesienie literackie. Czy walc Zalany słoń mógł być jakimś oddźwiękiem Zielonego Słonia z roku 1923?
Ilustrowany Kurier Codzienny, 9 lutego 1923 r.
A dlaczego cztery zielone słonie z popularnej piosenki (muzyka: Lucjan Kaszycki), która się okazuje wierszem Anny Świrszczyńskiej, „kochają się jak wariaty”?
by Artur Czesak·Możliwość komentowania Jerzy Pomianowski w Bibliotece Kraków została wyłączona
Właśnie się ukazał nowy numer informatora, który można znaleźć w filiach Biblioteki Kraków i w miejskich punktach informacyjnych, np. na Plantach po drodze z przejścia podziemnego w stronę ulicy Szpitalnej, a także w sieci. Tak, to to pismo, które publikuje moje Fiszki (089.3), ale nie o swoim tekście dziś chcę napisać. Tematem numeru są obok aktualności i innych ciekawych treści nowe odczytania i nowe tłumaczenia klasyki literatury.
Okładka „Biblioteki Kraków”, luty 2023 r.
Człowiek i wnętrze
Na zdjęciu Pani Kierowniczka Biblioteki Głównej Ludmiła Guzowska. To gabinet Jerzego Pomianowskiego (1921–2016), człowieka o biografii bogatej, nieprawdopodobnej (bo tak wiele razy życie jego mogło być przerwane), wypełnionej pracą nad tłumaczeniami, głównie z języka rosyjskiego. Na przykład opowieści Isaaka Babla, w tym o armii konnej Budionnego — groza czy romantyzm krwawej rewolucji? Wielką zasługą późnych, pełnych energii lat życia było założenie rosyjskojęzycznego czasopisma „Nowaja Polsza” (Новая Польша). To były lata z nadzieją na dialog, przynajmniej z częścią ludzi myślących i wrażliwych.
Drobna, lecz znacząca część dorobku translatorskiego Jerzego Pomianowskiego
Wewnątrz numeru o Jerzym Pomianowskim i jego gabinecie napisała w artykule Słowa dusza ludzka Greta Lemanaite.
Gabinet powstał w roku 2020:
“Jerzy Pomianowski – znakomity pisarz, tłumacz i publicysta – był ważny nie tylko dla Krakowa, ale dla Polski. Chcemy w Bibliotece Kraków gromadzić i udostępniać pamiątki związane z takimi osobistościami” – mówił PAP dyrektor Biblioteki Kraków dr Stanisław Dziedzic. Dodał, że replika gabinetu Jerzego Pomianowskiego została zaaranżowana na piętrze, będącym jednocześnie poddaszem Biblioteki Głównej i pomieszczenie to bardzo przypomina krakowską pracownię pisarza w willi przy ul. Gramatyk
Miejsce niebanalne, tuż za mostem Dębnickim, na dębnickiej stronie. Jest to XIX-wieczny budynek, w którym mieszkała córka Jana Matejki Beata, żona Wincentego Kirchmayera, a więc tradycja.
Obok tradycji architektonicznej i historycznej — nowość, czyli książkomat, jeden z kilku w Krakowie.
by Artur Czesak·Możliwość komentowania Dzień Mątewki została wyłączona
Dziś w kościołach rzymskich Ofiarowanie Pańskie, tradycyjnie Matki Boskiej Gromnicznej, ale Kalendarz Krakowski z roku 1871, kiedy łaciński układ dni był taki sam jak w 2023, podaje Oczyszczenie Najświętszej Maryi Panny.
Kalendarz polski, ruski, astronomiczno-gospodarski i domowy na rok Pański 1871, mający dni 365, ułożony podług wieczystego kalendarza przez Stolicę Apostolską pod dniem 13tym stycznia 1853 roku dla dyecezyi krakowskiéj zatwierdzonego, na sposób F. X: Ryszkowskiego, filozofii i medycyny doktora, na południk krakowski wyrachowany, w Krakowie, w księgarni Józefa Czecha w RYNKU GŁÓWNYM w domu pod MURZYNAMI, naprzeciw kościoła N. P. Maryi, 1871
Czterdzieści dni po Bożym Narodzeniu — data znów jakoś graniczna, a gromnica przypomina o progu życia i śmierci oraz klęskach naturalnych i ludzką ręką spowodowanych.
Wyczesane rozmowy zaś o wszystkim naraz, od Krakowa po Punxsutawney [wymawiamy z grubsza: panksatoni], gdzie Dzień Świstaka vel Świszcza przepowiadającego pogodę. Zaglądamy na chwilę do Irlandii, by się dowiedzieć o tamtejszym święcie Imbolc, liczymy na rychłą wiosnę i poprawę świata.
Z czubka choinki ręczny mikser – zawsze o to pytam
Dziś dzień wyrzucania (albo przesadzania, jeśli żywe) świątecznego drzewka. Tradycyjnie praktyczni i zręczni mężczyźni z czubka choinki potrafili wystrugać mikser kuchenny ręczny wielozadaniowy. Proszę więc posłuchać audycji i albo do Radia, albo do mnie wszelkimi kanałami słać opowieści o tym, jak się nazywa ten przyrząd i jakie potrawy można nim wyczarować.
Wyczesane rozmowy, Radio Kraków, 2 lutego 2023 r.
Autoetnografia
Chwila namysłu nad własnym myśleniem i działaniem to autoetnografia. Instytucją pomagającą nam w namyśle nad sobą jako społecznością i indywidualnościami jest Muzeum Etnograficzne, które ślicznie ową mątewką, tarajkę, chabarkę, rogolkę, kwirlejkę, ów fyrlok, rogocyk, trzepok, owego koziełka sfotografowało.
by Artur Czesak·Możliwość komentowania Anglasy, czyli pamięć została wyłączona
Przed chwilą, gdy siadałem do pisania, wyświetliła mi się smutna wiadomość od Instytutu Historii UJ, że umarł prof. Aleksander Krawczuk. Nie miejsce tu na opisywanie zasług uczonego, ale to on pierwszy przemawia do nas swoim wspomnieniem w najnowszych „Wyczesanych rozmowach”:
Pragnąłbym wsiąść znowu do małego wozu tramwajowego „jedynki”. Rozpoczynała jazdę przy dawnym moście drewnianym, potem toczyła się, rozdzwoniona, przez pełną kramów Mostową i Wolnicę, przez zatłoczoną Krakowską, Stradom i wąską Grodzką na Rynek. Zniżkowy bilet uczniowski kosztował 10 groszy. To było dla chłopca dużo: dwie czekoladki „anglasy” z obrazkami.
Wspomnienie niegdyś drukowane w „Przekroju”. Cytuję za: Krzysztof Jakubowski, Pierwsza Setka Profesora Krawczuka, „Kraków i Świat” XVIII: 2022, nr 6 (210), czerwiec, s. 2.
O moich poszukiwaniach tychże frapujących anglasów, czyli czekoladek z obrazkami do kolekcjonowania londyńskiej firmy Anglas (Anglo-Asiatic Company), i o pomocy dobrych ludzi opowiadałem w Wyczesanych rozmowach w Radiu Kraków.
Z red. Pawłem Sołtysikiem i Anną Piekarczyk, której nie dopuściliśmy do głosu. Radio Kraków, 26 stycznia 2023 r.
Czekoladki produkowano w Oliwie, wówczas należącej do Wolnego Miasta Gdańska. Kolekcjonerskie swe manie, w tym o zbieraniu obrazków z czekoladek „Anglas”, wspominał niegdyś także Stanisław Lem, lecz mnie wyszukiwarka zaprowadziła przez Kanadę na Półwsie Zwierzynieckie.
Anglas, archiwum Allegro
Jak wspominał przysmaki Stefan Kramarski
To skomplikowane, ale w gruncie rzeczy proste. Pani Krystyna Kramarska-Anyszek włączyła do swoich wspomnień tekst napisany przez swojego brata Stefana Kramarskiego, jedne i drugie zaś, wcześniej wydrukowane w mikroskopijnym bibliofilsko-familijnym nakładzie, w kanadyjskim „Gońcu“ w 2021 roku umieściła wnuczka autorki, krakowianka tymczasem zaoceaniczna. Oto fragment dotyczący smakołyków, o których trzeba się będzie więcej dowiedzieć:
Nie było artykułu pierwszej potrzeby, nie tylko spożywczego, którego nie można by kupić u p. Z. Nabyć tu można było, jak to się mówi, „szwarc, mydło i powidło” w dosłownym tego słowa znaczeniu, nawet czasem figi, daktyle i migdały lub pomarańcze. Dzisiaj w głowie mi się to nie mieści, jak na tak małej powierzchni można było rozmieścić tak duży i rozmaity asortyment towarów. Przecież nigdy nic nie brakowało. Dobry kupiec, gdy widział, że już się towar kończy, natychmiast uzupełniał nowym zapasem, a sam się zaopatrywał. Nie było tak dużo dostawców. Sam zamawiał, przywoził towar, a przy tym dbał o swoich klientów. Obsługa mogła być lekcją dla dzisiejszego handlu. Myśmy, to znaczy dzieci, kupowały takie „specyjały” jak chleb świętojański, cukier lodowaty, lodesy, sztolwerki, anglasy, krachle itp., o których to „delicjach” dzisiejsze pokolenie nie ma pojęcia. https://www.goniec.net/2021/10/06/ksiazka-babci-35-paka-ii-cukier-lodowaty-lodesy-sztolwerki-anglasy-krachle/
Nie tylko flagi, ale także przedstawicieli różnych kultur pokazywano na etykietkach, dodawano do nich albumy i prezenty.
Źródło: chyba archiwum Allegro
Anglasy oknem na świat
Dzieci naprawdę się tym zbieraniem emocjonowały. Świadectwem niech będzie list Jerzego z placu Kazimierza Wielkiego (w Warszawie) do „Małego Przeglądu”:
Mały Przegląd, piątek 5 [brak miesiąca]1933, s. 4. Dodatek do „Naszego Przeglądu”, nr 124 3824
Szukajmy tematów, zapisujmy wspomnienia
Płynie z tego dla mnie taka nauka, którą się chcę podzielić: codzienność jest ważna. Zapisanie, zapamiętanie, opowiedzenie zwiększa sumę naszej wiedzy o świecie i miejscach, które są dla nas ważne. Wspomnienia i tematy z pozoru błahe skupiają w sobie emocje i smaki. Nie zawsze takie słowa, jak eponim anglas, trafiają do słowników, ale to nie umniejsza ich znaczenia.
Na koniec mapka przedwojennej sieci tramwajowej w Krakowie. Czerwona linia to ta, którą wspominał Aleksander Krawczuk (1922–2023).
by Artur Czesak·Możliwość komentowania Na kwintę i z kwinty. Wyczesane rozmowy została wyłączona
Potrzebuję konsultacji skrzypków i fidelistów, jakież to właściwości miała piąta struna, czyli quinta, że tak wzbogaciła naszą frazeologię. My dziś nos na kwintę spuszczamy, ale dawniej nos mógł się nam robić długi, głowę można było zwiesić ze smutku bez kwinty, a wszystko to przeważnie z poważniejszych powodów niż wydumany z ponoworocznych nudów blue monday.
Spuszczać kwintą, spuszczać z kwinty to zmieniać ton, tracić rezon (i rezonans). Wspomnieliśmy Wacława Potockiego, piewcę chocimskiego zwycięstwa hetmana Jana Sobieskiego (1673):
Osman téż w niespodziane wpadszy labirynty, Trochę zelży z imprezy, trochę spuści z kwinty,
Wyczesane rozmowy audio
Zapraszam do posłuchania moich wywodów w dialogu z redaktorem Pawłem Sołtysikiem w Radiu Kraków.
Wyczesane rozmowy. Radio Kraków, 19 stycznia 2023 r.
Pomocy! Jak wyglądały anglasy?
Przy okazji zaś ogłaszam poszukiwania. Cóż to był za przysmak: anglasy? Proszę popytać (pra)dziadków o przedwojenne czekoladki z obrazkami. Może w czyjejś domowej kolekcji się zachowały?
by Artur Czesak·Możliwość komentowania Fiszki. Kisiel i łamańce (grudzień 2022) została wyłączona
W „Bibliotece Kraków” ukazują się moje Fiszki (089.3). To cyfrowe oznaczenie dla Branży jest jasne — w Uniwersalnej Klasyfikacji Dziesiętnej, według której porządkowane są księgozbiory biblioteczne i sporządzane bibliografie, 089.3. to Anegdoty. Aforyzmy. Facecje. Maksymy. Osobliwości. Varia.
Zapraszam do lektury fiszki z bieżącego numeru, łączącego tematykę kulinarną ze świąteczną.
„Biblioteka Kraków. Informator Czytelniczo-Kulturalny” 2022, nr 12 (61), s. 15
Całość numeru można przeczytać i obejrzeć, bo nie tylko ciekawe, ale też ładny, w serwisie issuu.com.
Kisiel i łamańce (wersja tekstowa)
Fiszki ugotować się nie da, ale gdyby ją nieco podkarmić, zrobi się z niej fisza, czyli ktoś znaczący, to jest gruba ryba. Ergo: fiszka pokarmem wigilijnym być może, a nawet powinna. Ksiądz Skarga pouczenia moralne nazywał obrokiem duchownym; będziemy się więc wzmacniać brzmieniem słów i wspomnieniami.
Wieczerza wigilijna to czas budowania albo odbudowywania w sobie zdolności do ucieszenia się z życia – mimo zawsze niełatwych okoliczności, braku czasu, kłopotów z zaopatrzeniem czy dojazdem.
Chwila ciszy po zgiełku przygotowań, echa przeszłości brzmią w „ostatni raz”, jak często się zarzekamy, nie zawsze smacznych potrawach przygotowywanych dlatego, że ciąg pokoleń, tradycji siła fatalna i miłość nas do tego obligują. Zapisujemy tu więc raz do roku używane nazwy, wspominane, wąchane i smakowane: łamańce, kisiel owsiany, makówki, makiełki, moczka, siemieniotka, kutia, strucla, chałka, garus (cokolwiek to znaczy w różnych stronach), miód dodawany znienacka tu i ówdzie, brajka albo bryja, przez innych zwana żyburą (brrr!), suszone śliwki, żur z grzybami, grzyby w pierogach, uszka, barszcze, grubsze i cieńsze, różnych kształtów i długości kluski, hałuszki, kulebiaki, kasze (owsiana, jęczmienna i jaglana, czyli jak sama nazwa wskazuje – z prosa), ryby – karp nie wszędzie kochany, śledź, mak, konopie, pęcak i jasiek.
Istny nazewniczy i kulturowy groch z kapustą, cicer cum caule, jak to uczenie nazwał erudyta Tuwim.
Tytułowe łamańce skojarzymy z nie zawsze prostymi ścieżkami naszych losów, ale też łamaniem konwencji (nie wszystko trzeba jeść sztućcami), z przełamywaniem się i wybaczaniem sobie dawnych i świeżych przykrości podczas dzielenia się opłatkiem.
Książkomaty, czyli nowość w przestrzeni Miasta Krakowa. Dla czytających wielka wygoda.
by Artur Czesak·Możliwość komentowania Hejnał rozpłasza ciemności została wyłączona
Dzisiejsze Wyczesane rozmowy zaczęliśmy z Panią Redaktor Anną Piekarczyk od nawiązania do piosenki Sławka Uniatowskiego, w której pobrzmiewała fraza „każdy chce na Święta”. Mnie się ona kojarzyła z jednym z utworów z Podróży zimowej Stanisława Barańczaka, ale nie powiedziałem o tym, i dobrze, bo i tak ciąg skojarzeń był nieco szalony, choć myśl była spójna: Adwent, światłość w ciemności świeci, przesilenie zimowe i hejnał — ten z mariackiej wieży i ten, co się go śpiewało i śpiewa o świcie na roratach.
Lira korbowa nie jest instrumentem liturgicznym, ale ja nie jestem ortodoksyjnym liturgistą
Już po hejnale = po ptokach, po herbacie
Proszę więc posłuchać, co w Radiu Kraków wybrzmiało, jak krążyliśmy wokół świątecznych tematów, rozpraszaliśmy ciemność, nie wpadaliśmy w popłoch i nie pozwoliliśmy się rozpłoszyć.
Wyczesane rozmowy, Radio Kraków, 22.12.2022 r.
Proszę sobie poczytać, pośpiewać i pograć:
Przewodnik po Krakowie i okolicy wydany przez Komitet VI Zjazdu Lekarzy i Przyrodników Polskich, oprac. pod red. J. Rostafińskiego, Kraków 1891,
by Artur Czesak·Możliwość komentowania Marznącym mierznie mróz została wyłączona
Mróz i śnieg, 15.12.2022
Od kilku dni rzecz niebywała w ostatnich latach – śnieg i mróz w grudniu. Za moim oknem mikrodzieci zjeżdżają na mikrosaneczkach w minigórki, ale ziąb i mróz dla Pani Redaktor Anny Piekarczyk są obmierzłe i moje opowieści o morsach i morsowaniu przyjmowała z chłodnym, a jakże, dystansem. Czytamy przez r-z, co chyba potęguje ekspresję.
Dziś więc Wyczesane rozmowy były o mrozie, wstręcie doń i o morsach, zwanych niegdyś końmi morskimi i bardzo źle traktowanych, jak to czytamy w opisie Islandii
Władysław Łubieński, Swiat we wszystkich swoich częsciach większych y mnieyszych: to iest w Europie, Azyi, Affryce y Ameryce, w Monarchiach, Krolestwach, Xięstwach, Prowincyach, wyspach, y miastach : geograficzne, chronologicznie y historycznie okryslony opisaniem religii, rządow, rewolucyi, práw, zwyczáiow, skarbow, ciekawośći, y Gránic káżdego Kráiu, z autorow fráncuskich, włoskich, niemieckich, y polskich zebránym przyozdobiony, Wrocław 1740, s. 483.
Zapraszam do posłuchania
Wyczesane rozmowy. Radio Kraków, 15.12.2022Nie mamy pewności, czy litografia nie powstała aby według szkicu z Pienin, co by rzucało nowe światło na rozprzestrzenienie gatunku.
Przy okazji ogłaszam konkurs: kiedy pojawiło się w języku polskim słowo morsowanie (i czasownik morsować)?
by Artur Czesak·Możliwość komentowania Pobożne życzenia. Wyczesane rozmowy została wyłączona
Dziś w Wyczesanych rozmowach (@RadioKrakow) uczenie rozprawiałem o pobożnych życzeniach (pia desideria), ale za to nie znałem dyscypliny sportu, w której występuje Pia Skrzyszowska. #żal #polszczyzna #Qatar2022
by Artur Czesak·Możliwość komentowania Spleen. Wyczesane rozmowy została wyłączona
Temat spleenu, nie tylko krakowskiego, zawdzięczam wczorajszej pogodzie i inspiracji Karoliny Grodziskiej, nota bene przygotowującej nowy tom krakowskich opowiadań. Tak rozmawialiśmy w Radiu Kraków z Anną Piekarczyk i Pawłem Sołtysikiem; zaczęliśmy od opon, nie doszliśmy do norm zanieczyszczenia powietrza.
Wyczesane rozmowy, Radio Kraków, 17.11.2022
Objaśnienie naukowe
Nie żebym nauki nie poważał, ale czasem potrzebny jest dystans. Gdy bowiem spojrzymy na naukowy, encyklopedyczny artykuł z Encyklopedii powszechnej z roku 1866, zobaczymy ograniczoność pozytywistycznych, scjentystycznych horyzontów.
Spleen, odznacza się niezadowoleniem, obojętnością, smutkiem, brakiem odwagi, wyłącznem zajmowaniem się sobą, nadzwyczajną przesadą w kreśleniu swych cierpień, despotycznem wymaganiem współczucia od otaczających, niezwykłą psychiczną drażliwością łatwo doprowadzającą do gniewu, malowaniem przyszłości w czarnych kolorach, obawą śmierci. Spleennicy nie są zdolni do żadnego zajęcia, prawie do życia, nie ufają własnym swym siłom. Czasami peryjody takiego smutku są przerywane wesołością przesadzoną i krótkotrwałą, tak że możnaby przyjąć exacerbacyje i remissyje. Do tej gruppy objawów zupełnie psychicznych dość często przyłączają się: złe trawienie, uczucie ciśnienia w dołku, wzdęcie trzewiów gazami, odbijanie, krótki oddech, bicie serca. Spleen najczęściej jest dziedzicznym; narody północne, a przeważnie mieszkańcy Szkocyi i Anglii głównie mu podlegają. Ludzie zamożni, bezczynni, nie mający żadnego stałego zajęcia i zawodu, daleko częściej podlegają spleenowi, niż ludzie zmuszeni pracować na codzienne wyżywienie. Usposobiająco działa: temperament melancholiczny, wszelkie wpływy działające na umysł przygniatająco, spokojne bezczynne życie, po długiem i natężonem zajęciu, nadużycia płciowe, szczególniej samogwałt, mimowolne wypływanie nasienia, siedzący sposób życia przy natężonej umysłowej pracy. Wszystko zresztą co prowadzi do zapomnienia wyższych moralnych obowiązków człowieka, a rozwija egoizm i sceptyczny materyjalizm usposabia do spleenu. Zadanie lekarza przy leczenia spleenu jest bardzo trudne, tem trudniejsze, iż ma do pokonania nieufność, wypływającą z egoizmu. Że zaś to cierpienie jest więcej psychicznem, ztąd tu i postępowanie higieniczne jest najważniejszem i prawie jedynem. Dobre, umiarkowane, łatwo strawne pożywienie, obok niezbyt nużącego zajęcia i rozrywki, winny być podstawą leczenia. Wszelkie nadużycia czyto płciowe, czy w napoju winny być wzbronione, a zalecone ćwiczenie mięśni przez gimnastykę, jeżdżenie konno, pływanie, wycieczki pieszo, a nawet i dalsze podróże z pewnym celem, do zakładów serwatkowych w pięknych podalpejskich okolicach, na kuracyją winogronową na wybrzeżach jeziór Szwajcaryi lub Renu. Hydroterapija systematycznie przeprowadzona działa również bardzo skutecznie. A głównie obudzenie jakiegoś zamiłowania do sztuk, umiejętności, przemysłu, obudzenie szlachetnych uczuć miłości bliźniego, poświęcenia, obok pokonania egoizmu, najlepiej i najskuteczniej wyleczy spleennika. Dr. J.W.[= Juliusz Wyrzykowski (1838–1916) – A.C.]
Piosenka to poezja. Przybora i Kora
Oderwać się i wznieść, to może nie będziemy przytłoczeni, czyli jednak albo Przybora:
Piosenka to jest klinek na spleenek, na brzydki bliźniego uczynek, na braczek rzucony na rynek, na taki jakiś nie taki ten byt… Piosenka pomoże na wiele, na co dzień, jak i na niedzielę, na to, żebyś ty patrzał weselej – jej słowa, melodia i rytm!
albo Kora, z potężnym refrenem:
Czekam na wiatr co rozgoni Ciemne skłębione zasłony Stanę wtedy na raz Ze słońcem twarzą w twarz
