by Artur Czesak·Możliwość komentowania Odmiana przymiotnikowa czy rzeczownikowa? Brzozowa została wyłączona
Gdy czytamy, że coś działo się w Brzozowie, możemy pomyśleć, że to forma od Brzozów. Ale kamień grobowy tutaj przedstawiony odnosi się do wsi Brzozowa, która przynajmniej według Wykazu urzędowych nazw miejscowości ma odmianę przymiotnikową.
Lecz nagrobek w Glinianach głosi: Tu spoczywają zwłoki ś.p. Aleksego Wiśniewskiego. Zmarł w Brzozowie d. 28 Lutego 1882 r. Mając lat 39. Swoją drogą — czy to może ojciec ks. Jana Wiśniewskiego, wybitnego historyka diecezji sandomierskiej?
Nazwy miast Włoszczowa i Częstochowa, odmieniane jak rzeczowniki, czyli jak krowa, pokazują, że taka rzeczownikowa odmiana jest możliwa i zmienna w historii. Dezorientację wzmaga dialekt. Jeśli na co dzień się powiada, że ktoś jest z Brzozowy (Brzozowéj), jak z Częstochowy, to pojawia się możliwość i chęć użycia formy w Brzozowie zamiast w Brzozowej lub na Brzozowej.
by Artur Czesak·Możliwość komentowania Końcówki celownika u osób ze świecznika. Kraj została wyłączona
To nie jest wpis polityczny, choć o politykach mowa. Może kiedyś będzie mowa o różnicach politycznych w języku, wszak są słowniki, które to opisują, na czele z Dobrą zmianą Katarzyny Kłosińskiej i Michała Rusinka oraz Pancerną brzozą Galopującego Majora. Systemowe zjawiska językowe zazwyczaj są ponadpolityczne, co nam dziś zilustrują „pisowiec” (choć dziś w innej partii tworzącej Zjednoczoną [wciąż?] prawice) i „lewaczka” (Nowoczesna, Teraz!, SLD).
Dziś celownik
Celownik jest w odwrocie? A może to archaiczne celownikowe –u ekspanduje? Ostatnie piętnastolecie dostarczyło wielu przykładów. Już w 2012 roku wspominałem indagowany przez red. Renatę Radłowską przejęzyczenie (nie ma przejęzyczeń bez podstawy fonetycznej — otaczające głoski mieszają lub psychicznej — myślimy też o czymś innym) Zbigniewa Ziobry.
Z. Ziobro i celownik
Antoni Macierewicz przynosi wstyd (komu? czemu?)
Znalazło się też nagranie z 2016 roku, w którym polityczka popełnia ten sam błąd.
Dziennikarze transmitują
Tak, media i dziennikarze czasem omawiają błędy, ale częściej, jako że mają słuch i dar naśladownictwa, powtarzają słowa, formy i akcenty polityków i ogólniej ludzi znanych, z którymi żyją w symbiozie. „Naszemu kraju” szerzy się nie tylko w mowie (zastrzegałem, że każdemu się może omsknąć końcówka), ale i w piśmie, co jest sprawą gorszą i bardziej symptomatyczną. Czyżby autor i redakcja nie dostrzegli błędu? Oto przykład z serwisu sport.pl (13.07.2018):
A może wpływ ze wschodu?
Nie chodzi mi nawet, choć należy o tym wspomnieć, o współczesny duży kontakt językowy polsko-ukraiński. Niewykluczone, że w rozmowach, czyli w polszczyźnie osób, których pierwszym językiem jest ukraiński lub rosyjski, pojawia się forma kraju w celowniku. Działo się tak i znacznie dalej na wschód, na ziemiach dziś ukraińskich, a wówczas pod władaniem rosyjskim, z silnym wpływem kulturalnym polskim, niemal dwa wieki temu. To znamienny i ciekawy przykład współbrzmienia języków, zmieniania językowych kodów, wzajemnej zrozumiałości języków ludzi wspólnie żyjących, a nawet w druku przeskakiwania z alfabetu łacińskiego na grecki, polskiego na ruski, z niemieckim cytatem, gdy potrzebny:
List Mychajła Gerowskiego do brata Jakowa (Яків Ґеровський, 1794–1850), profesora uniwersytetu we Lwowie, pisany w Wiedniu 3 listopada roku 1834 po polsku. Źródło: Українсько-руський архив, Історично-фільософічна секція Наукового товариства ім. Шевченка, t. 3: Матеріяли й заміткидо історії національного відродження Галицької Руси в 1830-1840 рр. Додаток: До історії москвофільства в Угорській Руси; зібр. і пояснив М. Тершаковець, Львів 1907, s. 39–40.
by Artur Czesak·Możliwość komentowania Rodzaj nijaki, a męski została wyłączona
Na pewno już gdzieś słyszeli lub czytali Państwo, że rzeczownik książę był rodzaju nijakiego. W czasie dzisiejszych sporów o to, czy właściwe jest mówienie np. studenci na osoby studiujące wszystkich płci plus, można sobie przypomnieć, że istnienie lub nieistnienie rodzaju gramatycznego rzeczowników w różnych językach i różnice rodzajowe oraz gramatyczne jednak są wtórne w stosunku do biologii zwanej filozoficznie rzeczywistością.
Oświecone Książę
Odmiana też była inna, książę, książęcia (dziś: księcia, bo się skróciło). Jednak ciekawie jest spojrzeć na to, że Chrystof Radziwił (Krzysztof Radziwiłł) jest tytułowany w rodzaju nijakim: Oświecone Mościwe Książę.
Dedykacja Biblii gdańskiej , 1632
Ale raczej mówiono, że książę przyszedł, a nie że ?książę Radziwiłł przyszło? W XVII wieku już raczej nie, ale w XV wieku a jakże:
W XVI rzeczownik książę miał nijakie przydawki, ale orzeczenie męskie (Grappin 1955)
Wahania trwały co najmniej do upadku Rzeczypospolitej. Jeszcze szanowana jako dzieło KEN, gramatyka ks. Kopczyńskiego traktowała wyraz ów, pisany przez x, xiążę, jako rzeczownik rodzaju nijakiego.
Język się zmienia, nie zawsze w tę stronę, która nam się wydaje jedyną słuszną.
