Artysta z Bożej łaski — mistrz czy siewca kiczu? Zacznijmy od historii. Nawet w czasach Oświecenia łaska Boża była przywoływana. Ten dar to zarazem było zrządzenie, bo gdy źle się działo pod rządami takiego czy innego pomazańca, lud odbierał to jako dopust Boski lub robił rewolucję.
Przepraszam za wywód, co wygląda, jakby go pisał historiozof z Bożej łaski. O tym biegunowym przesunięciu znaczenia były dziś Wyczesane rozmowy w Radiu Kraków.

Zapraszam do posłuchania

Artur Czesak, Wyczesane rozmowy, Radio Kraków, 11.03.2021, Z bożej łaski

Jak funkcjonowało z Bożej łaski w wieku XX i dziś? Ironicznie:

Z góry patrzyli na takiego zakichanego cywila jak Jurek, zadzierali nosa, podkówkami dzwoniąc, choć sami wyglądali jak ciamajdy, a jednak zazdrościł im, żołnierzykom z bożej łaski . Junacy mieli swoje rozkazy, swoje szkolenie, swoją trąbkę, swoje awanse i kwaterowali po wojskowemu w namiotach, gdzie koce na posłaniach musiały paradować bez cienia zmarszczki, swoje chlebaki i ekwipunek, swoją kuchnię polową, szorowali menażki w aryku do nadzwyczajnego połysku, a każdy wyfasował gruby, żołnierski scyzoryk do wszystkiego, “universal”, o kilku ostrzach, z nożem do konserw i szpikulcem do przebijania puszek, istny cymes, taki chytry, jakby go angielski Izraelita wymyślił.
NKJP: Jerzy Krzysztoń, Wielbłąd na stepie, 1978

Tak to się przewrotnie dzieje, a poniżej zdrowa nauka katechizmowa w XIX-wiecznym języku polskim.

płot ze śtachet- Józef Kąś, - ilustrowany leksykon gwary i kultury podhalańskiej, tom VIII

Lubię to uczucie bezradności wobec powszechnie i dość często używanych powiedzeń (frazeologizmów). Po chwili namysłu okazuje się nieraz, że nie w pełni jasna jest zarówno forma, jak i znaczenie oraz moralne przesłanie.
Pytam więc:
— jaką kulą (do kręgli, armatnią, do gładzenia Indiany Jonesa, karabinową), a może to kij jakiś, kula do podpierania się?
— w jaki płot (z desek ściśle przylegających, ze sztachet ze szparami i sękami, z patyków vel tyniorek, pleciyniok cý stawianiec)?

Józef Kąś, Ilustrowany leksykon gwary i kultury podhalańskiej, tom VIII

— czy można nie trafić?
— to dlaczego trafić znaczy chybić, powiedzieć coś głupiego?
— po co kulą trafiać w płot?

Wstępne rozpoznanie trafiania kulą w płot

Pierwsze poświadczenie w postaci Trafił by kulą w płot znajduje się u Salomona Rysińskiego w książce Proverbiorum Polonicorum centuriæ decem et octo, Lubecæ ad Chronum M. DC. XIIX, czyli 1618. By służy do budowy porównania, funkcjonuje, jak dzisiejsze jak lub jakby, dawne jakoby.

W zbiorze Rysińskiego

Zatem jednostka leksykalna jest niemłoda, mniej więcej o stałej postaci, ale czy używa się jej, by zasygnalizować kolosalną pomyłkę czy powiedzenie truizmu?

O kuli w płot w Radiu Kraków

Zapraszam do posłuchania Wyczesanych rozmów, żwawo inspirowanych przez prowadzących Przed hejnałem Annę Piekarczyk i Pawła Sołtysika

Czesak, Kulą w płot, Radio Kraków, 30.01.2020

Zapraszam do dyskusji.

Zapytano mnie, poszukałem i opowiedziałem w Radiu Kraków, a przy okazji opisałem w Dobrym słowniku.

Właściwie w opisie leksykograficznym współcześnie trzeba mówić o istnieniu jednostki i cześć pieśni oraz o tradycyjnym pozdrowieniu śpiewaczym cześć pieśni, jak na historycznym dokumencie z początków Polski niepodległej.