Życie i grzeszne pożycie, ale zwrot żartobliwy. Czesi żyją na „psią książkę”, Polacy w związkach niemałżeńskich — na kocią łapę.
Skąd jednak ta kocia łapa? Zbieram najlepsze pomysły. Może dotrzemy do najprawdziwszej prawdy.
O życiu na kocią łapę
Kategoria: Frazeologia
Tak źle, i tak niedobrze
Robić w konia — robić z kogoś balona — robić kogoś w balona?
Obawiam się, że we współczesnej, coraz bardziej ekspresywnej polszczyźnie częściej słychać inną wersję, z wulgarnym rzeczownikiem, a nie „konia” czy „balona”.
Mnie się wydaje, że to w zasadzie jedno i to samo: oszukać, zrobić z kogoś głupca, zawieść, wystrychnąć na dudka (to chyba materiał na następne Wyczesane rozmowy, bo co to niby znaczy wystrychnąć i dlaczego na dudka, a nie na szpaka. O powiedzeniu szpakami karmiony zresztą niedawno rozmawialiśmy).
Pani Redaktor Wioletta Gawlik wynalazła, że robienie kogoś „w konia” i robienie z kość „balona” to nie całkiem to samo i może wręcz powinniśmy się wystrzegać tego ujednolicania. Ja nie mam pewności.
Nadymanie się pychą (balon) czy głupota przy końskiej sile i wdrożeniu do ciężkiej pracy (koń)?
Zapraszam do posłuchania audycji:
Zrobić kogoś w balona czy w konia?
Dolewać oliwy do ognia, tj. oleum camino addere
Wersję łacińską podaję za Erazmem z Rotterdamu, albo, jak pisano dawniej — z Czerwonej Grobli. Tydzień temu w Radiu Kraków opowiadałem, że w zasadzie nie wiadomo w karnawałowym czasie, czy wylewać albo może nie wylewać za kołnierz (przy okazji wywołałem wreszcie śnieg i mróz). Dziś w kwestii lania sprawa jest jasna: nie należy dolewać oliwy do ognia. Lać wody też nie trzeba, więc po prostu zapraszam do posłuchania. Więcej Wyczesanych rozmów na stronie Radia Kraków.
Nie wylewać za kołnierz
Pijaństwa nie popieram, ale bywają biesiady, na których do obrazy Boskiej dojść nie musi, aczkolwiek suto zakrapiane.
Czy to przykazanie? A może groźba? A nuż pochwała mołojeckiej sławy i mocnej głowy? Zakaz oszukiwania towarzyszy stołu, a zwłaszcza kielicha?
Skrócony zapis procedur trzeźwiących, zatem prozdrowotnych?
Zapraszam do posłuchania o (nie)wylewaniu za kołnierz.
Więcej Rozmów wyczesanych do odsłuchania na stronie Radia Kraków.
Zagiąć parol
Dziś w Wyczesanych rozmowach w Radiu Kraków próbowałem opowiedzieć o czasownikowym frazeologizmie zagiąć parol {na kogoś}. Zastanawiam się, czy na przykład przedstawianie wrogów do schwytania bądź zabicia w formie talii kart ma coś wspólnego z tym polskim zaginaniem.
Współczesny Dobry słownik objaśnia to tak:
jeśli ktoś zagiął na kogoś parol, to uparcie dąży do realizacji swoich zamierzeń wobec niego; często w kontekście planów erotycznych lub małżeńskich; wyrażenie książkowe
Zapraszam do posłuchania także innych audycji o spotykanych w polszczyźnie, a nie całkiem zrozumiałych powiedzonkach. Znajdują się one na internetowej stronie audycji Radia Kraków.
Kamyczek do ogródka
Dawniej można było do ogródka wrzucić także kamień lub kamyk, a o Wielkopolanach i Krajniakach sądzę, że są w stanie wrzucić i kamyszek. Co to znaczy słownikowo, można przeczytać choćby w Dobrym słowniku.
Dziś w Radiu Kraków wyemitowano rozmowę pani redaktor Wioletty Gawlik ze mną o kamyczkach do ogródka — wrzucanych złośliwie i innowacyjnie. To jednak nie to samo co kopanie dołków, rzucanie kłód pod nogi, sypanie piachu w tryby i kładzenie kija w szprychy.
Proszę posłuchać:
Zapraszam do kolejnych Rozmów wyczesanych (z Czesakiem).
Z kretesem objaśnić się tego nie da
Objaśnienie wyrażenia z kretesem nie jest proste. Dziś z kretesem się przegrywa albo przepada, czyli ginie. A dawniej?
Zapraszam do posłuchania moich na ten temat zebranych informacji, przypuszczeń itp. Do namysłu zachęca red. Wioletta Gawlik z Radia Kraków. Kto naciśnie trójkącik po lewej, usłyszy nagranie audycji z 24 sierpnia 2018 r.
Jak w tytule — z kretesem, do cna, do jizna, na wylot i na amen tematu zamknąć nie sposób. A może Państwo coś dodadzą?
Bez kozery powiem: Pińcet!
Pamiętają Państwo Zenona Laskowika, reportera TVP, i Bohdana Smolenia jako panią Pelagię z fabryki bombek? W przypływie entuzjazmu, na fali propagandy sukcesu podaje ona dzienną produkcję w formie: bez kozery powiem: pińcet! Całość można sobie przypomnieć tutaj.
Laskowik i Smoleń, bez kozery
Ale co to właściwie znaczy bez kozery, a raczej nie bez kozery? Czy może być coś z kozerą? Kto to lub co to wreszcie ta/ten kozera? W Radiu Kraków w cyklu Rozmów wyCzesanych szukałem źródłosłowu wraz z panią red. W. Gawlik. Zapraszam do posłuchania.
Będę wdzięczny za wszelkie uwagi, a także pytania dotyczące innych zagadnień powiedzonkowych i frazeologicznych.
Rozmowy wyczesane: wygrać w cuglach
Cugle, inaczej ryzy. W nich się trzymało konia, a metaforycznie także człowieka.
Czyli raczej go powstrzymywało, ograniczało, kierowało nim. Aż nagle, trochę znienacka powstało polskie powiedzonko: wygrać w cuglach. Zapraszam do posłuchania i zgłaszania uwag oraz pytań, tematów następnych audycji. Się przeczesze.
To miał być wstęp, a może preambuła.
Co to za rozmowy?
W piątkowe przedpołudnia, albo poranki — to zależy, kiedy kto wstaje rozmawiam z red. Wiolettą Gawlik o frazeologii. Tytuł audycji wymyślił się podczas żartobliwej przekomarzanki z pomysłodawczynią spotkań, red. Anną Piekarczyk. Rozmowy wyczesane. Pobrzmiewa w tym tytule moje przepiękne nazwisko, moja pasja — przeczesywanie (i współtworzenie) słowników. Nie zapominajmy też, że wyczesany jakiś czas temu w polszczyźnie młodych ludzi był w zasadzie synonimem przymiotnika fajny.
Wyczesany słownik zawsze na propsie
To znaczy, że celem audycji jest znajdowanie w polszczyźnie, zwłaszcza w jej frazeologii, w zbiorach powiedzeń i skrzydlatych słów, unoszących się między nami, czegoś, co skłania do zastanowienia nad ich znaczeniem oraz pochodzeniem.
Staram się więc opowiadać o tym, co niby wszyscy wiemy, ale po chwili wspólnego zastanowienia się wiemy nieco więcej lub przeciwnie, nabieramy wątpliwości co do poprzednich przekonań, co też może być pożyteczne.